ALGORYTM WCZESNEGO WYKRYWANIA SKOLIOZ
Wg DR N. MED. M. KLUSZCZYŃSKIEGO

(Praca wyróżniona na Międzynarodowym Sympozjum Rehabilitacyjnym w Rzeszowie w 2017 r.)

Koordynator i twórca ośrodka dr M. Kluszczyński, lekarz pediatra, specjalista rehabilitacji medycznej zajmuje się leczeniem skolioz od 22 lat. Początkowo jako asystent rezydent do specjalizacji w Klinice Rehabilitacji Śląskiej Akademii Medycznej w Górnośląskim Centrum Rehabilitacji w Reptach Śląskich u Pani Profesor Dobosiewicz, następnie jako kierownik i ordynator w Zakładzie i Oddziale Rehabilitacji Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego w Częstochowie, którym kierował przez 19 lat. Jednocześnie w 1998 roku utworzył i prowadzi placówkę rehabilitacji pod dzisiejszą nazwą Ośrodek Rehabilitacji Leczniczej „Troniny” w której oddaje się swojej pasji leczenia skolioz. Od 2015 r. adiunkt na wydziale nauk o zdrowiu Uniwersytetu im. Jana Długosza w Częstochowie.

Poprzez wieloletnie doświadczenie leczenia skolioz u kilku tysięcy dzieci oraz poprzez działalność naukową i czynne uczestnictwo w kursach, warsztatach, sympozjach i konferencjach w kraju i za granicą (patrz. sylwetka lekarza) opracował metodę ROK (Równowagi Odruchowej Kręgosłupa).

AWWS – jako akronim od słów Algorytm Wczesnego Wykrywania Skoliozy

Wczesne wykrycie i odpowiednie postępowanie zapobiegające pogłębianiu się skrzywienia kręgosłupa u dzieci z uwagi na wyjątkowa dynamikę schorzenia jest nadal wyzwaniem dla lekarzy rodzinnych, pediatrów, ortopedów i lekarzy specjalistów rehabilitacji. Trudny do przewidzenia rozwój niewielkiej skoliozy zwłaszcza w okresie szybkiego wzrostu dziecka każe nam szukać najlepszego sposobu na jej wczesne stwierdzenie i wdrożenie leczenia.

Szczególnie aktywnie w tym zakresie działają międzynarodowe stowarzyszenia – SRS (Scoliosis Research Society) oraz SOSORT (Society on Scoliosis Orthopedic and Rehabilitation Treatment) – skupiające lekarzy, a w przypadku Sosortu również fizjoterapeutów, psychologów, techników ortopedycznych i innych specjalistów związanych z diagnozowaniem i leczeniem skoliozy. Komitety naukowe w/w towarzystw szczególnie podkreślają potrzebę opieki nad dzieckiem ze skoliozą przez wykwalifikowany zespół terapeutyczny. Zespół terapeutyczny powinien składać się z lekarza specjalizującego się rehabilitacji skolioz (ortopedy lub specjalisty rehabilitacji medycznej), fizjoterapeuty znającego specyficzne metody fizjoterapeutyczne (ang. specific exercise method) oraz technika ortopedycznego który w razie potrzeby wykona skuteczny gorset ortopedyczny. Skład zespołu może być powiększany w razie potrzeby o specjalistów z innych dziedzin medycyny np. neurologa dziecięcego, neurochirurga czy psychologa.

Parametry oceny klinicznej postawy, którymi dotychczas określano cechy skoliozy u dziecka, a mianowicie asymetria kątów łopatek (odstająca łopatka), różnica poziomu barków czy asymetria kątów talii okazały się być nie precyzyjnymi dla rozpoznania skoliozy, zwłaszcza w jej początkowym stadium rozwoju.

Parametr który najwcześniej wskaże nam na proces krzywienia się kręgosłupa u dziecka, to asymetria grzbietu mierzona skoliometrem lub inklinometrem w teście Adamsa. Wynik pomiaru to kąt rotacji tułowia (ATR- ang. Angle of Trunk Rotation). Najczęściej na świecie używanym przyrządem do oceny symetrii grzbietu jest scoliometr Bunnella. Ten prosty przyrząd zastosowany już w 60 latach ubiegłego wieku w USA, do dziś stanowi wykładnię i standard oceny asymetrii grzbietu.

Inspiracją do opracowania algorytmu, stały się wieloletnie doświadczenia ukazujące w bardzo wielu przypadkach u dzieci zbyt późne postawienie właściwego rozpoznania skoliozy. Analizy te wskazują na potrzebę obserwacji i wdrożenia ukierunkowanego postępowania u dzieci z niskostopniowymi skoliozami tj. 10-20˚ Cobba. Jeśli u dziecka współistnieją inne zaburzenia budowy ciała, odniesienie się tylko do wartości kąta rotacji tułowia 7 stopni jako wartości granicznej uprawniające do rozpoznania skoliozy wydaje się być niewystarczające. Zasada pokutująca w niektórych gabinetach że skolioza 10-20˚ Cobba to mała skolioza i nie warto jeszcze nic robić i należy tylko obserwować, w oparciu o nowe doniesienia jest obecnie niewłaściwa. Nieprzewidywalność ewolucji niewielkiej skoliozy, zwłaszcza u dzieci w wieku 6-9 lat, legitymizuje celowość zastosowania opracowanego algorytmu AWWS.

Algorytm zawiera schemat kwalifikacji dziecka do jednego z 4 wariantów postępowania w zależności od wartości badanych parametrów oceny klinicznej dziecka. Sposób pomiaru postawy, dobór parametrów oceny postawy oraz ścisłe określenie wartości norm dla poszczególnych parametrów postawy jest istotą algorytmu. Efektem przyporządkowania dziecka na podstawie badania do jednego z czterech wariantów algorytmu skutkuje podaniem osobie badającej praktycznych wskazówek co należy postapic z dzieckiem by uniknąć rozwojowi skoliozy.

Parametry badania klinicznego:

1. Asymetria grzbietu – pomiar kąta rotacji tułowia skoliometrem Bunnella w teście Adamsa.
2. Krzywizny przednio-tylne kręgosłupa – kąt lordozy lędźwiowej i kifozy piersiowej.
3. Długość funkcjonalna kończyn dolnych – oceniana wg. zmodyfikowanego objawu Derbolovsky’ego.
4. Statyka i funkcja stawów kończyn dolnych – ocena koślawości/szpotawości stawów kolanowych i stępu

Asymetria grzbietu – pomiar kąta rotacji tułowia w teście Adamsa.

Najważniejszym parametrem postawy ciała według którego kwalifikujemy w badaniu klinicznym dziecko pod kątem obecności skoliozy jest wielkość asymetrii grzbietu mierzona jako kąt rotacji tułowia ATR (Angle of Trunk Rotation).

Pomiar kąta rotacji tułowia – ATR (ang. Angle of Trunk Rotation)

 

Bardzo waznym diagnostycznie testem jest ocena wzrokowa symetrii plców dziecka w siadzie podczas ustabilizowanej miednicy.

Bardzo waznym diagnostycznie testem jest ocena wzrokowa symetrii pleców dziecka w siadzie podczas ustabilizowanej miednicy.

Pozycja tułowia ustabilizowana na guzach kulszowych pozwala na wyeliminowanie wychwiań bocznych dziecka występujących w pozycji stojącej. Metoda ta pozwala na jednoczesne wyeliminowanie wpływu ewentualnych zaburzeń statyczno-dynamicznych kompleksu miednicy na wynik pomiaru symetrii grzbietu u dziecka badanego pozycji stojącej.

Następnie mierzymy krzywizny przednio-tylne kręgosłupa:

Pomiar kąta lordozy lędźwiowej i kifozy piersiowej inklinometrem Saundersa.

Długość funkcjonalna kończyn dolnych – oceniana wg. objawu Derbolovsky’ego.

Objaw Derbolovsky’ego w zamyśle służył pierwotnie do oceny zablokowania stawu krzyżowo-biodrowego (K/B). W naszej placówce stosujemy ten objaw do oceny długości funkcjonalnej kończyn dolnych, gdyż bardziej oddaje on sumaryczną ocenę czynnościową stato-kinetyczną miednicy i kończyn dolnych niż wyłącznie objaw zablokowania stawu K/B. Wpływ skrócenia funkcjonalnego jednej z kończyn dolnych na kształtowanie się krzywizn kręgosłupa jest potwierdzony przez wielu badaczy. Stwierdzając różnicę poziomu pięt (lub kostek przyśrodkowych) u dziecka w leżeniu tyłem oraz po przejściu do siadu uzyskujemy wstępną, bardzo nieprecyzyjną informację o zaburzeniu czynnościowym kompleksu obręczy biodrowej i potrzebie symetryzacji funkcjonalnej.

Dążność do wyrównania długości funkcjonalnej kończyn dolnych oraz symetryczności funkcjonalnej miednicy z jej aparatem stawowo-więzadłowym i mięśniowym będzie celem postępowania rehabilitacyjnego. 

 

Ocena statyki i funkcji stawów kończyn dolnych

W praktyce sprowadza się do oceny osiowości stawów kolanowych i skokowych. Ocena koślawości czy szpotawości kolan polega na pomiarze w pierwszym wypadku odległości między kostkami przyśrodkowymi w pozycji stojącej z kolanami złączonymi. Ocena koślawości stepu dokonywana jest wizualnie oraz poprzez manualna ocenę ruchomości i stabilności stawu.

 

 

Poza w/w parametrami bardzo istotne jest zbadanie dziecka na obecność wiotkości stawowej wg. dziewięcio punktowej skali Beightona. W przypadku stwierdzenia u dziecka powyżej 6 na 9 możliwych objawów wiotkości stawowej ryzyko progresji skoliozy się zwiększa.

 

Algorytm postępowania składa się z 4 wariantów które obejmują wskazania postępowania w zależności od wielkości w/w parametrów badania. Z przeprowadzonej analizy statystycznej na bazie danych z ostatnich 6 lat, stwierdzono bardzo wysoką skuteczność zapobiegania skoliozy według algorytmu AWWS dr Kluszczyńskiego.

NOWATORSKA METODA LECZENIA SKOLIOZ
Wg DR N. MED. M. KLUSZCZYŃSKIEGO

Metoda leczenia skolioz wg dra Kluszczyńskiego opiera się na 4 zasadach:

• I zasada – równowagi statyczno-dynamicznej obręczy biodrowej w oddziaływaniu na kręgosłup lędźwiowy,
• II zasada – symetryzacji i optymalizacji funkcjonalnej (stabilizacji) kręgosłupa w 3 płaszczyznach,
• III zasada – symetryzacji impulsów nerwowych aferentnych generowanych z proprioceptorów i mechanoreceptorów czynnych i biernych posturalnych struktur przykręgosłupowych (autorski masaż neurologiczny).
• IV zasada – bierno-czynnego oddziaływania korekcyjnego na kręgosłup i struktury przykręgosłupowe poprzez indywidualnie dopasowany oraz permanentnie dopasowywany gorset ortopedyczny oraz okresowe stosowanie u dziecka zabiegu zewnętrznej trójpłaszczyznowej korekcji skrzywienia kręgosłupa w odciążeniu antygrawitacyjnym. Zabieg korekcji skoliozy realizowany jest w ośrodku na urządzeniu pomysłu dr Kluszczyńskiego i nosi nazwę Grawitacyjny Korektor Skolioz – GKS.

Autor jest w posiadaniu zgody komisji bioetycznej Okręgowej Izby lekarskiej oraz komisji bioetycznej (Uchwała Nr K. B. Cz-001/2014 z dnia 29.01.2014r). Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie na realizację badań naukowych, temat: Ocena nowatorskiego programu profilaktyki i leczenia dzieci i młodzieży z bocznym skrzywieniem kręgosłupa z zastosowaniem urządzenia własnej konstrukcji – Grawitacyjnego Korektora Skolioz (GKS).

Urządzenie Grawitacyjny Korektor Skolioz jest opatentowane w Urzędzie Patentowym RP o numerze P.222124